اهمیت شات بلاست
شات بلاست فرآیندی است که در طی آن ساچمه های ریز فولادی را پس از عملیات ریخته گری، زنگ زدایی و تمیزکاری به سطح فلزات پرتاب می کنند. هدف اصلی از انجام این کار پوسته زدایی، تمیز کردن، تقویت و یا پلیش فلزات می باشد. وظیفه پرتاب این ساچمه ها را توربین های پر سرعت با چرخ دوار بر عهده دارند.
شات بلاست چیست؟
شات بلاست به عملیاتی گفته می شود که در آن از مواد ساینده ساچمه برای پاشش به سطوح و حذف آلودگی ها و زنگ زدگی ها استفاده می شود. جنس ساچمه هایی که در عملیات شات بلاست استفاده می شود فولادی، گرانول سیلیکون و… می باشد. افرادی که با صنایع مختلف آشنا هستند و یا فعالیتشان در حوزه صنعتی است، از اهمیت بسیار زیاد تمیزکاری سطح آگاه هستند. یکی از روش‌های صیقل‌کاری سطوح، فرآیند شات بلاست است. Shot Blast یا شات بلاست در لغت به‌معنای ساچمه‌زنی بوده و در این فرآیند، ساچمه‌هایی کروی شکل و یا شکسته به کمک نیروی مکانیکی و یا گریز از مرکز به سطح قطعه با هدف صیقل‌کاری و تمیزکاری پرتاب می‌شوند. در بسیاری موارد، انجام این روش یکی از مهم‌ترین مراحل برای رسیدن به کیفیت موردنظر است و در صنایعی مانند هوافضا، سازه‌های عمرانی و غیره کاربرد گسترده‌ای دارد؛ چراکه از خوردگی فلزات جلوگیری می‌کند.
اجزای تشکیل دهنده دستگاه
هر دستگاه شات بلاست متشکل از سه قسمت اصلی می باشد. این سه قسمت عبارتند از: الواتور به عنوان بالا برنده ساچمه ها، توربین به عنوان پاشنده ساچمه ها و توربین غبارگیر به عنوان مسئول جمع آوری گرد و غبار حاصل از عمل شات بلاست.
در این تکنولوژی پر کاربرد ذرات فلزی بسیار ریزی را به همراه مخلوطی از مواد ساینده فلزی و شن با سرعت قابل توجهی به سمت سطحی که تمیزکاری می شود، پرتاب می کنند. شاید از خودتان بپرسید که نیروی پرتابی لازم برای انجام این کار از کجا می آید؟
گفتنی است این نیروی پرتابی که به طور قابل توجهی هم زیاد است، توسط نیروی گریز از مرکز چرخشی چرخی که دارای پره هایِ پارو مانندِ قابلِ تغییر می باشد، تولید می شود.
مواد ساینده موجود در طول شعاع چرخشی این پره های پارو مانند به حرکت در می آیند و با سرعتی که قابل تنظیم است، به سطح مورد نظر برخورد می کنند. در اثر برخورد مواد ساینده با سطح مورد نظر، سطح تمیز می شود. ممکن است بگویید تکلیف مواد ساینده چه می شود؟
جالب است بدانید که مواد ساینده پس از برخورد با سطح و تمیز کردن آن کمانه کرده و برای مصرف مجدد وارد اتاقکی می شوند.
البته لازم است بدانید که به همراه این مواد مقداری گرد و غبار نیز به داخل اتاقک راه پیدا می کند. جریان هوای موجود در این اتاقک گرد و غبار موجود را به وسیله یک شلنگ به طرف جمع کننده گرد و غبار سوق داده و از محیط اتاقک دور می کند.
پس از این که سطح طی فرآیند فوق الذکر تمیزکاری و آماده سازی شد، می توان آن را رنگ آمیزی یا پوشش دهی کرده و یا در صورت لزوم جوشکاری کرد. استفاده از این روش در مواردی که ضخامت و چسبندگی آلودگی های روی سطح مورد نظر زیاد باشد، رایج است.
شات بلاست به چه عواملی بستگی دارد
- جرم ساچمه‌های ساینده
- سرعت انتقال
- زاویه برخورد
- شکل ساچمه
- درصد پوشش ضربه
انواع دستگاه شات‌بلاست
- شات‌بلاست آویزی
- شات‌بلاست تونلی
- شات‌بلاست بشکه‌ای
- شات‌بلاست درامی
- شات‌بلاست میزی
- شات‌بلاست میلگرد و مفتول
کاربرد شات بلاست
شات بلاست به‌طور کلی با هدف بهبود خواص سطحی قطعات انجام می‌شود. شات بلاست در موارد بسیاری کاربرد دارد که به شرح زیر می‌باشد:
آماده‌سازی سطوح قبل از پوشش دهی با زینک فلیک، گالوانیزاسیون و غیره
از بین بردن تنش پسماند کششی با وارد شدن تنش فشاری
از بین بردن ناهمواری سطح قطعه‌های ریخته‌گری و بهبود سختی
برطرف کردن عیوب سطحی همچون خوردگی، تخلخل و ترک‌های ریز
افزایش عمر مفید قطعات ریختگی و نوردی با نفوذ ساینده عمییق در قطعات
لایه‌برداری از سطوح قطعات فورج شده
تمیزکاری و بهبود خواص مکانیکی قطعاتی همچون چرخ دنده‌ها و شفت‌ها در مدت زمان کوتاه
آماده‌سازی قطعات حاصل از برش CNC (مانند فرفورژه‌ها)
زنگ زدایی، ماسه‌زدایی و رنگ‌زدایی سطوح خارجی قطعات
