کاربرد شات بلاست در صنعت
به فرایند پرتاب ساچمه های ریز فولادی به سطح فلزات (نمونه کار های صنعتی) به منظور پوسته زدایی بعد از عملیات ریختگری، زنگ زدایی، رنگ زدایی و تمیزکاری، شات بلاست می گویند. البته اگر از فشار هوا برای فرایند پرتاب ساچمه استفاده شود به این عملیات ایربلاست می گویند ولی اگر از توربین های پر سرعت با چرخ دوار این ساچمه ها پاشیده شود فرایند را شات بلاست می نامند.
عملکرد شات بلاست چیست ؟
در این تکنیک سطح اجسامی که دارای ابعاد مختلفی هستند، توسط پرتاب سریع و با شدت ذرات فلزی ریز با مخلوطی از شن و سنگریزه یا به طور کلی مواد ساینده فلزی، تمیزکاری می شود.
در این دستگاه چرخی با پره های پارو مانند قابل تغییر وجود دارد. به وسیله چرخش سریع این چرخ، نیروی گریز از مرکزی پدید می آید که سبب تولید نیروی پرتابی می شود.
مواد ساینده ای که نام برده شدند، در طول شعاع چرخشی پره های چرخ به حرکت درآمده و در جهت تعیین و تنظیم شده، با سرعت زیاد به جسم مورد نظر برخورد می کنند. همین برخورد سبب تمیز و صیقلی شدن سطح جسم می شود.
پس از برخورد ساینده با سطح جسم، این مواد کمانه می کنند و وارد اتاقکی می شوند تا در مراحل بعدی مجددا مورد استفاده قرار گیرند. گرد و غبار و مواد اضافی ماده های ساینده ای که قابل مصرف مجدد هستند، از آن ها جدا شده و این ساینده ها دوباره مورد استفاده قرار می گیرند.
گرد و غبار ها نیز توسط شیلنگ به جمع کننده گرد و غبار منتقل می شوند تا در مرحله بعد دور ریخته شوند. به طور کلی می توان گفت مکانیزم شات بلاست بر اساس مهار انرژی جنبشی است. بدین صورت که نتیجه انتقال و آزاد سازی انرژی مواد ساینده فلزی در برخورد با سطح قطعه، سبب جدا شدن مواد زائد از سطح می گردد.
بخش های مختلف دستگاه شات بلاست چیست ؟
دستگاه شات بلاست از سه قسمت اصلی با نام های الواتور شات، توربین دستگاه، هواکش یا توربین غبار گیر تشکیل شده است. اولین بخش از اجزای دستگاه شات بلاست الواتور است که به عنوان بالابرنده ساچمه عمل می کند و باعث می شود ساچمه ها به نازل منتقل شوند.
این وظیفه از طریق نقاله مارپیچ صورت می گیرد. بخش بعدی توربین اصلی دستگاه می باشد که نقش پاشنده ساچمه را بر عهده دارد. این جز از دستگاه شات بلاست از تعدادی پره و همچنین صفحاتی تشکیل شده است که به طریقی در کنار یکدیگر قرار می گیرند که نقش نگهداری پره را به درستی انجام دهند.
توربین تمام شات بلاست ها دارای استاتور و روتور می باشد. این دو بخش وظیفه توزیع و تنظیم زاویه پاشش توربین را بر عهده دارند. لازم به ذکر است عاملی که تعیین کننده سرعت و قدرت شاتینگ یا ضربه و پرتاب دستگاه است، سرعت و قدرت توربین می باشد.
بخش های مختلف دستگاه شات بلاست
آخرین بخش که هواکش یا همان توربین غبارگیر است نیز وظیفه جمع آوری گرد و غبار و آلودگی های حاصل از شات بلاست می باشد. به این دلیل که هوای خروجی از دستگاه باید عاری از هرگونه ذرات و گازهای آلوده و مضر برای انسان و محیط زیست باشد، این قطعه یکی از مهمترین قطعات این دستگاه است.
در آخرین مرحله هوای حاصل از فعالیت دستگاه که حاوی ذرات آلاینده است، از فیلترهای مخصوص این بخش عبور کرده و بعد از جداسازی کامل به صورت هوای پاک تخلیه می شود.
علاوه بر بخش های ذکر شده دستگاه شات بلاست شامل دو بخش دیگر با نام های محفظه شاتینگ و جداکننده می باشد. محفظه شات بلاست که از ورقه های استیلی محکم و ضخیم ساخته می شوند و توسط ورقه های آلیاژی ضد سایشی پوشش داده می گردند، شرایطی را فراهم می کنند تا کل فرآیند در یک محفظه بسته و عاری از هرگونه ارتعاش صورت گیرد.
بخش جدا کننده نیز وظیفه جداسازی ذرات آلاینده پیش از ورود به توربین از ذرات ساینده را بر عهده دارد.
عوامل موثر بر عملکرد شات بلاست چیست ؟
همانطور که در بالا توضیح داده شد و با اینکه شات بلاست چیست و فرایند آن چگونه است، آشنا شدیم، حال باید بدانیم عوامل موثر بر عملکرد شات بلاست چیست و کیفیت انجام شات بلاست به چه عواملی بستگی دارد.
عوامل مختلفی بر نتیجه نهایی فرآیند شات بلاست اثر گذار هستند که از جمله این عوامل می توان به سرعت انتقال، زاویه برخورد، جرم ساچمه های ساینده، شکل ساچمه ها و همچنین درصد پوشش ضربه آن اشاره کرد.
کاربردهای شات بلاست در صنعت
پاکسازی سطح
تقویت سطح
حذف عیوب سطحی
تهیه سطح برای پوشش‌دهی
بازسازی قطعات
شات بلاست می‌تواند در بازسازی و تعمیر قطعات مورد استفاده قرار گیرد. با از بین بردن لایه‌های آلوده و خسته شده، قطعات می‌توانند به حالت اولیهبازگردانده شوند و قابلیت استفاده مجدد را به دست آورند.
در کل، شات بلاست یک فرآیند مؤثر و چند منظوره است که در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله صنایعی که از شات بلاست استفاده می‌کنند می‌توان به صنایع خودروسازی، هواپیماسازی، ساختمانی، دریایی، نفت و گاز، ماشین‌سازی و فلزکاری اشاره کرد.
